Alles is informatie

Door Karina Meerman.

Een manier om de toekomst in kaart te brengen is door het heden te bestuderen in de context van het verleden. Om vervolgens de patronen die dan zichtbaar worden, door te trekken naar morgen. Zo ontstaat een beeld van hoe de toekomst er mogelijk uit zou kunnen zien. Onderzoekers en ontwerpers van de Reframing Studio deden dit voor de informatiehuishouding van het Rijk, in opdracht van het Rijksprogramma voor Duurzame Digitale Informatiehuishouding (RDDI). Reframing Studio deed uitgebreid literatuuronderzoek en interviewden deskundigen uit verschillende disciplines. Hun bevindingen resulteerden in de verkenning ‘Future Lab, De informatiehuishouding van het Rijk in 2030’.

Onderstromen

Het eerste hoofdstuk van de toekomstverkenning is geheel gewijd aan de patronen die de onderzoekers waarnamen, drijvende krachten die nu nog onder de oppervlakte spelen, maar de komende jaren nadrukkelijker gaan worden. Deze onderstromen (zie illustratie) zijn van maatschappelijke, technologische en organisatorische aard. Allemaal raken ze de informatiehuishouding van het Rijk en wanneer zij elkaar kruisen of botsen, beïnvloeden zij elkaar en ontstaat verandering. Om de komende tien jaar niet overweldigd te raken en enigszins voorbereid te toekomst in te gaan, is het zaak een beeld te krijgen van wat er nu speelt.

Orchideeën

Niet alles is te voorspellen. Soms heeft een uitvinding zulke verreikende consequenties dat geen mens ze echt kan overzien. Het wiel. De boekdrukkunst. De verbrandingsmotor. Internet. Toen Tim Berners-Lee ruim 30 jaar geleden de basis legde van het wereldwijde web had hij geen idee dat zijn vinding zou bijdragen aan de bedreiging van zeldzame orchideeënsoorten. We kunnen ook niet te ver vooruit kijken. We weten niet wanneer welke onderstromen elkaar precies gaan tegen komen en hoe vaak. Maar nu al zien we de gevolgen van een aantal ‘botsingen’. ^[1]

Wetgeving

Veel ontwikkelingen in onze huidige samenleving worden gedreven door (internet)technologie. Om passende wetgeving te maken moeten politici kennis moeten hebben van die technologie. Dat maakt het werk complexer voor hen, maar ook van de ambtenaren die hen ondersteunen. En wanneer werk complexer wordt, gaan mensen samenwerken met anderen om de klus te klaren. Die samenwerking gaat vergezeld van (digitale) informatiestromen. Samenwerking die grenzen van organisaties overschrijdt, resulteert in vragen over eigenaarschap en verantwoordelijkheid met betrekking tot de gedeelde informatie.

#benevenuit

Onze aandacht wordt real-time verhandeld tussen platforms en adverteerders en de technieken om ons te beïnvloeden worden steeds geavanceerder. Alles schreeuwt om onze aandacht, terwijl wij ook 24/7 bereikbaar zijn. Het is heel goed mogelijk dat het te veel voor ons wordt als mensen. Dat we ons tegen de surveillance-samenleving keren en technologie beheerst en gecontroleerd gaan gebruiken. Zelfdiscipline als vaardigheid van de toekomst, met digitaal minimalisme als levensstijl. Niet langer veel bewaren uit angst iets kwijt te raken, maar veel weggooien om vrij van ballast te zijn.

Het is veel

In dit digitale magazine laten mensen uit de praktijk hun gedachten gaan over een aantal kruisende ontwikkelingen. Zoals informatiebeheer als vak, de ambtenaar in het oog van de informatiestorm en het belang van waarheidsvinding. Dit zijn geen makkelijke zaken en het grote aantal mogelijke combinaties van onderstromen doen het hoofd wellicht duizelen. Het is goed om af en toe stil te staan om na te denken over de mogelijke implicaties van digitalisering op waarden als macht, zeggenschap, soevereiniteit en waarheid. “Want we zijn terechtgekomen in iets dat binnengehaald is als vooruitgang – de grotere toegankelijkheid van informatie – maar dat ook tot problemen van onbeheersbaarheid kan leiden.” Aldus Christien Brinkgreve, emeritus hoogleraar Sociale Wetenschappen en schrijver, in haar beschouwing op de onderstromen.

^[1] Weetje: met 12 onderstromen zijn er 4.083 mogelijke botsingen tussen twee of meer onderstromen.