René Oegema (51) is sinds drie jaar projectleider bij Inspectie SZW en stuurt samen met een collega een team van 25 inspecteurs aan. De Inspectie SZW houdt toezicht op eerlijk, gezond en veilig werk. De inspecteurs uit het team van René onderzoeken meldingen over o.a. illegale tewerkstelling, onderbetaling en arbeidstijden en maken bij overtreding een boeterapport op. Dit rapport gaat naar het ‘boetebureau’ (de afdeling Boete Dwangsom en Inning, een zelfstandig onderdeel binnen SZW) dat beslist of en zo ja welke boete wordt opgelegd.
Een boeterapport van de Inspectie SZW komt zorgvuldig tot stand. Het vereist nauwkeurige waarneming door de inspecteur en een compleet overzicht van relevante gegevens: zowel belastende als ontlastende informatie. Al die informatie moet vervolgens goed worden gecheckt en opgeslagen. Dat is essentieel voor de betrouwbaarheid van de overheid, vertelt René Oegema.
De inspecteurs van de Inspectie SZW hebben divers werk. De ene dag voeren ze steekproefsgewijs een check uit op de Arbeidstijdenwet, de volgende dag staan ze op een bouwplaats om onderzoek te doen naar een dodelijk ongeval. Bij al die werkzaamheden is het noodzakelijk om zorgvuldig met informatie om te gaan, vertelt René. “Dat is niet alleen nodig om werkgevers die het niet goed doen te kunnen corrigeren, maar bijvoorbeeld ook van belang voor de slachtoffers of nabestaanden van een ongeval. Wanneer zij een schadeclaim willen indienen, moeten ze kunnen beschikken over de juiste informatie. En werknemers krijgen door ons werk vaak het te weinig betaalde loon alsnog uitgekeerd.”
Automatisch in het systeem
Naast een ‘verklaringenapp’ voor de verklaringen van werkgevers en werknemers, gebruiken de inspecteurs ook een app voor mobiel inspecteren. Daarmee kunnen bijvoorbeeld foto’s, video’s en geluidsopnamen worden gemaakt en direct opgeslagen. “De informatie uit beide apps komt automatisch op de goede plek in I-net terecht”, vertelt René. “Dit is een speciaal voor dit doel ontwikkeld systeem. Het is gekoppeld aan andere databases, waaronder die van de BRP (Basisregistratie personen), het BVV (basisvoorziening voor vreemdelingen) en de Kamer van Koophandel; hier staat namelijk belangrijke informatie in die nodig is voor het onderzoek.”
René benadrukt dat zijn team zowel belastende als ontlastende informatie verzamelt en opslaat. “Met alle informatie moeten we even zorgvuldig omgaan, want er staat veel op het spel. Niet alleen kunnen de boetes hoog zijn, het komt bijvoorbeeld ook voor dat een werkplek een poos wordt stilgelegd. Je kunt je voorstellen hoe groot de gevolgen daarvan zijn.”
Werken onder druk
Gezien de grote belangen, is het niet zo gek dat er regelmatig Wob-verzoeken binnenkomen. Soms zijn die afkomstig van (de advocaat van) een werkgever, soms ook van de media. “Sinds kort zijn ook WhatsApp-berichten ‘Wob-baar’. Het komt voor dat inspecteurs onderling appen over en tijdens een inspectie. Twee dingen zijn dan belangrijk. Ten eerste mogen die apps niet worden weggegooid, ten tweede moet je vooraf al bedenken wat je wel en niet via app wilt delen.”
Dat laatste is nog niet zo makkelijk, want tijdens controles is er vaak sprake van een hectische situatie, weet René. “Een werkgever zit natuurlijk niet op ons te wachten; het komt voor dat het werken je moeilijk wordt gemaakt. Het blijft dan belangrijk om te blijven horen, zien, en soms ook ruiken, en wat je waarneemt zo snel mogelijk goed vast te leggen.”
‘We leggen niet alleen vast wat we hebben waargenomen, maar ook hoe we te werk zijn gegaan'
Extra controles
Bij de inspectie SZW wordt veel met privacygevoelige informatie gewerkt. Alle niet relevante persoonsgegevens worden bijvoorbeeld (digitaal) weggelakt uit het boeterapport. “Sinds de invoering van de AVG zijn de regels nog strenger geworden. We hebben allerlei checks and balances ingebouwd. Als een inspecteur een boeterapport heeft opgemaakt, controleren inspecteurs de eigen en elkaars bevindingen. Daarna gaat het boeterapport naar een beoordelend inspecteur en vervolgens kijk ik als projectleider er nog naar. Pas daarna gaat het naar het boetebureau, die uiteindelijk bepaalt of een boete wordt opgelegd en hoe hoog die boete is.”
‘We hebben ook een verantwoordelijkheid richting de werkgever. Die moet kunnen vertrouwen op onze integriteit.’
Integer handelen
Al die controles zijn er overigens niet alleen voor de privacy, benadrukt René. “Het is heel belangrijk dat we alleen in het boeterapport opnemen wat we daadwerkelijk hebben waargenomen. Sterke vermoedens of suggestieve opmerkingen horen daar dus niet bij. We hebben hierbij een verantwoordelijkheid richting de betreffende werkgever en diens werknemer(s). Die moeten kunnen vertrouwen op onze integriteit. Soms komt het voor dat we klachten ontvangen over onze werkwijze. Bijvoorbeeld dat we onze bevoegdheden hebben misbruikt of onrechtmatig aan bewijs zijn gekomen. Je moet dan kunnen aantonen dat je volgens de regels hebt gehandeld. Daarom is het niet alleen belangrijk vast te leggen wat je hebt waargenomen, maar ook hoe je te werk bent gegaan.”
Informatiegestuurd werken
René is trots op het werk dat hij doet: het draagt bij aan het eerlijk, gezond en veilig maken van werkend Nederland. “De maatschappij vraagt dit ook van ons. Uitbuiting en misstanden op de arbeidsplaats tolereren we niet in ons land. Tegelijkertijd hebben we met ons team maar een beperkte capaciteit. Een belangrijke uitdaging voor de toekomst is dan ook om meer risicogestuurd te gaan werken. Op basis van eerdere overtredingen kun je bijvoorbeeld voorspellen waar de grootste risico’s op nieuwe overtredingen zijn, en daar je capaciteit op richten. Dit datagedreven werken is heel effectief, maar vereist wel een heel zorgvuldige werkwijze. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk dat de privacy bewaakt wordt. En de betrouwbaarheid van informatie wordt alleen nog maar belangrijker.
